Ra đời trong sự nghiệp đấu tranh cách mạng, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, Quân uỷ Trung ương, Bộ Quốc phòng, trực tiếp là Đảng uỷ Bộ Tư lệnh Quân khu 3, Đảng uỷ Bộ CHQS tỉnh Hưng Yên, qua các thời kỳ lịch sử, các thế hệ cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang (LLVT) thành phố Hưng Yên đã kế thừa, phát huy truyền thống anh hùng bất khuất chống ngoại xâm của dân tộc; vùng đất địa linh nhân kiệt của Phố Hiến xưa, một thời đô thị sầm uất từng được mệnh danh “Thứ nhất Kinh Kỳ, thứ nhì Phố Hiến”. Quân và dân thành phố Hưng Yên vượt qua tổn thất hy sinh, ổn định cuộc sống, duy trì sản xuất, tổ chức chiến đấu và hết lòng chi viện sức người, sức của cho tiền tuyến lớn miền Nam, để cùng dân tộc làm nên chiến dịch Điện Biên Phủ, Đại thắng mùa Xuân 1975 lịch sử, góp phần làm rạng danh non sông đất nước Việt Nam.
LLVT thành phố Hưng Yên tại lễ ra quân huấn luyện năm 2019 (ảnh tư liệu)
Quán triệt sâu sắc chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và chủ trương đường lối quân sự của Đảng, trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng bộ thành phố Hưng Yên luôn coi trọng lãnh đạo xây dựng LLVT. Được sự chỉ đạo của Tỉnh đội và Ủy ban kháng chiến hành chính tỉnh, tại thị xã Hưng Yên, Thị đội Dân quân Hưng Yên được thành lập vào trung tuần tháng 4.1947. Đây là dấu mốc quan trọng trong quá trình hình thành và phát triển lực lượng vũ trang thị xã Hưng Yên. Ngày 26.10.2016, Bộ CHQS tỉnh Hưng Yên ban hành Quyết định số 2853-QĐ/BCH lấy ngày 16.4.1947 là ngày thành lập Thị đội dân quân Hưng Yên (nay là Ban CHQS thành phố Hưng Yên). Sau khi ra đời Thị đội Dân quân Hưng Yên phát triển mạnh mẽ, phát huy tốt vai trò hỗ trợ quần chúng nhân dân khởi nghĩa giành chính quyền. Qua đó xây dựng nên những giá trị truyền thống vừa thể hiện đầy đủ bản chất truyền thống tốt đẹp “Bộ đội Cụ Hồ”, vừa củng cố niềm tin, lòng tự hào, động viên, khích lệ cán bộ, đảng viên, chiến sỹ LLVT thành phố khắc phục khó khăn, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ quân sự, quốc phòng địa phương, góp phần cùng Đảng bộ, chính quyền và nhân dân thành phố Hưng Yên ngày càng giàu đẹp, văn minh.
Trước và trong Cách mạng tháng Tám, sống dưới chế độ cũ, người dân thị xã Hưng Yên bị bọn thực dân, phong kiến áp bức, bóc lột nặng nề. Không chịu nổi cảnh bất công, một số nơi đã nổi dậy đấu tranh đòi dân sinh, dân chủ… Từ đó, các Hội Tương tế của Phụ nữ, Hội Sáng tạo của thanh niên trí thức; 3 cơ sở cách mạng bí mật: Số nhà 36 Nguyệt Hồ là cơ sở của đồng chí Cao Văn Thung với nhóm Hương Sơ; cơ sở Tân Thị của đồng chí Học Phi và cơ sở phố Chợ của nhóm thanh niên lao động… đã ra đời và luôn xung kích đi đầu làm nòng cốt cho các tầng lớp nhân dân thị xã đẩy mạnh đấu tranh vũ trang, chủ động, tích cực chuẩn bị mọi điều kiện, khi thời cơ đến đã vùng dậy khởi nghĩa, giành chính quyền ở thị xã. Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, đập tan ách thống trị hơn 80 năm của chủ nghĩa thực dân, lật nhào chế độ phong kiến ngự trị mấy nghìn năm, giành độc lập, tự do cho dân tộc, mang lại quyền làm chủ cho nhân dân Việt Nam.
Từ sau Cách mạng Tháng Tám đến nay, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ cách mạng, tổ chức hành chính quân sự của thành phố Hưng Yên được thành lập và qua nhiều lần thay đổi quy mô tổ chức và tên gọi từ Trung đội Cảnh vệ, Tự vệ chiến đấu, Chủ lực huyện, Bộ đội huyện, tiền thân là bộ đội địa phương sau này. Mỗi bước thay đổi phản ánh quá trình xây dựng, chiến đấu, trưởng thành của LLVT thành phố, góp phần vào thắng lợi của cách mạng Việt Nam trong chiến tranh giải phóng dân tộc và trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Ngày 1/4/1947, cơ quan chỉ huy của LLVT tỉnh Hưng Yên – Tỉnh đội Hưng Yên được thành lập tại vùng ven thị xã Hưng Yên với tên gọi là Tỉnh đội Dân quân Hưng Yên. Với lực lượng lớn, quyết tâm cao và khí thế mạnh mẽ, các Ban chỉ huy huyện đội, thị đội lần lượt ra đời được các cấp uỷ cử nhiều cấp uỷ viên trực tiếp lãnh đạo, chỉ huy làm nòng cốt xây dựng LLVT và phong trào toàn dân đánh giặc trưởng thành rất nhanh về mọi mặt.
Sau khi được Bộ CHQS tỉnh quyết định lấy ngày 16.4.1947 là ngày thành lập LLVT thị xã Hưng Yên (nay là Ban CHQS thành phố Hưng Yên). LLVT thành phố Hưng Yên từng bước hoàn thiện tổ chức, biên chế, nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu, thực hiện tốt chức năng tham mưu cho cấp ủy, chính quyền các cấp của thành phố về công tác quân sự, quốc phòng địa phương, xây dựng khu vực phòng thủ thành phố ngày càng vững chắc, góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn, bảo vệ an toàn tuyệt đối các sự kiện chính trị diễn ra trên địa bàn. Trong thời kỳ đổi mới, LLVT thành phố Hưng Yên tiếp tục giành nhiều thành tích mới, nhiều nội dung công tác đi trước các địa phương, đơn vị khác như: Đào tạo chỉ huy trưởng quân sự xã, phường; đào tạo hàng nghìn sĩ quan dự bị bằng nguồn ngân sách địa phương, quy hoạch xây dựng thế trận quân sự khu vực phòng thủ thành phố Hưng Yên…
Kỷ niệm 74 năm Ngày truyền thống LLVT thành phố (16/4/1947-16/4/2021) phát huy truyền thống vẻ vang cũng nhưnhận thức đầy đủ vinh dự và trách nhiệm thực hiện nhiệm vụ chính trị trên địa bàn thành phố “là trung tâm chính trị, văn hoá, khoa học kỹ thuật và kinh tế của tỉnh”quân và dân thành phố đã năng động sáng tạo, vượt qua mọi khó khăn, thách thức, LLVT thành phố đã không ngừng được củng cố, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu, kịp thời tham mưu cho cấp uỷ, chính quyền địa phương lãnh đạo, chỉ đạo, triển khai công tác quân sự, quốc phòng địa phương, xây dựng các tiềm lực trong khu vực phòng thủ; lãnh đạo nâng cao chất lượng tổng hợp và khả năng sẵn sàng chiến đấu của LLVT, hoàn thành xuất sắc các chỉ tiêu, nhiệm vụ được giao, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ thành phố trong thời kỳ mới. Trong đó, tập trung hoàn thành các nhiệm vụ chính như sau:
Quán triệt thực hiện đường lối quốc phòng toàn dân, quan điểm xây dựng LLVT nhân dân của Đảng, Nghị quyết Trung ương 8 (khóa XI) “Về chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới” và nhiệm vụ cấp trên giao.Nắm vững đặc điểm, thực tiễn địa bàn, phát huy vai trò trung tâm hiệp đồng, phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể, cơ quan, tổ chức,Ban CHQS thành phố chủ động tham mưu với cấp ủy, chính quyền địa phương lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện toàn diện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng. Kết hợp chặt chẽ phát triển kinh tế - xã hội với quốc phòng trong khu vực phòng thủ; coi trọng thực hiện công tác giáo dục quốc phòng - an ninh nói chung, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng - an ninh cho các đối tượng nói riêng, góp phần làm thất bại chiến lược “Diễn biến hòa bình” và chống phá của các thế lực thù địch; hoàn thành quy hoạch, xây dựng khu vực phòng thủ cấp thành phố.
Thường xuyên thực hiện việc duy trì nghiêm các chế độ, quy định sẵn sàng chiến đấu. Lực lượng quân sự cùng với Công an thành phố phối hợp thực hiện hiệu quả Nghị định 77/2010/NĐ-CP ngày 12-7-2010 của Chính phủ (nay là Nghị định số 03), phối hợp chặt chẽ bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự xã hội và thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, ở các cấp từ thành phố đến cơ sở (xã, phường). Đồng thời sẵn sàng huy động lực lượng, phương tiện cho nhiệm vụ phòng chống lụt bão, cứu hộ cứu nạn;phòng chống cháy nổ, dịch Covid-19… giảm thiểu thiệt hại của nhà nước và nhân dân khi có tình huống xảy ra.Tập trung xây dựng nâng cao chất lượng tổng hợp lực lượng thường trực, coi trọng tổ chức, biên chế số lượng phù hợp, chất lượng cao; đổi mới nội dung, phương pháp tổ chức huấn luyện; kết hợp chặt chẽ huấn luyện với rèn luyện kỷ luật; thực hiện nề nếp chính quy, xây dựng nét đẹp văn hóa nơi công sở.
Với lực lượng dự bị động viên (DBĐV), phải thường xuyên thực hiện thành nề nếp, chặt chẽ ở các cấp; làm tốt việc đón tiếp quân nhân xuất ngũ về địa phương, bổ sung kịp thời quân nhân dự bị (QNDB) vào các đơn vị; tăng cường công tác đào tạo sĩ quan dự bị (SQDB) để bổ sung số SQDB còn thiếu và giải ngạch hằng năm. Bên cạnh đó là xây dựng lực lượng DQTV “vững mạnh, rộng khắp”, được huấn luyện “chất lượng thiết thực”, thực sự là lực lượng nòng cốt thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng và an ninh ở cơ sở. Tiếp tục thực hiện chặt chẽ công tác đăng ký quản lý công dân trong độ tuổi sẵn sàng nhập ngũ; thường xuyên làm tốt công tác hậu cần, kỹ thuật đáp ứng yêu cầu xây dựng, huấn luyện, hoạt động và sẵn sàng chiến đấu của các lực lượng thường trực, lực lượng DBĐV, DQTV. Tính đến nay, LLVT thành phố Hưng Yên đã xây dựng được hơn 80 đơn vị DQTV, 01 Đại đội Pháo phòng không 37 ly, quân số hơn 2000 người, trong đó tỷ lệ đảng viên 24,4%, đoàn viên 52,6%; thành lập hơn 20 Ban CHQS các cơ quan, tổ chức, củng cố 17 Ban CHQS phường, xã; bổ nhiệm hơn 400 cán bộ chỉ huy, quản lý đơn vị DQTV; sắp xếp biên chế hơn 1000 QNDB cho hơn 10 đầu mối đơn vị, tỷ lệ đúng chuyên nghiệp quân sự ở các đơn vị DBĐV đạt 95 – 97%. Quân số huấn luyện hằng năm đối với lực lượng DQTV binh chủng đạt 97,6%, dân quân bộ binh đạt 88,5%, lực lượng DBĐV đạt 100 % chỉ tiêu, kế hoạch được giao.
Dưới sự lãnh đạo của Đảng, trực tiếp là Đảng uỷ Bộ CHQS tỉnh, Ban Thường vụ Thành uỷ, LLVT thành phố Hưng Yên đã đạt được nhiều thành tích xuất sắc, tiêu biểu:
- Năm 1984 được tặng thưởng Huân chương Quân công hạng Nhì.
- Năm 1990 được tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng Nhất.
- Năm 2006 nhân dân và cán bộ thị xã Hưng Yên được Chủ tịch nước tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Nhì.
- Năm 2009được Chủ tịch nước ký quyết định phong tặng danh hiệu “Anh hùng LLVT nhân dân”. Đến nay đã có 03 tập thể và 02 cá nhân được tuyên dương danh hiệu cao quý này.
- Năm 2019 được Thủ tướng Chính phủ tặng Bằng khen vì có thành tích xuất sắc trong công tác góp phần và sự nghiệp xây dựng và Bảo vệ Tổ quốc
- 02 lần được Bộ Quốc phòng tặng Bằng khen vì có thành tích xuất sắc trong công tác góp phần xây dựng Quân đội, củng cố quốc phòng và Bảo vệ Tổ quốc (giai đoạn năm 2015-2016 và gia đoạn 2017-2018)
- Hai năm liền (2015 - 2016) Ban CHQS thành phố được Bộ Tư lệnh Quân khu 3 và Chủ tịch UBND tỉnh tặng cờ thi đua xuất sắc;
- Năm 2019 được Tỉnh uỷ tặng Bằng khen vì có thành tích xuất sắc trong thực hiện phong trào thi đua “Dân vận khéo” giai đoan 2009-2019.
- Năm 2020 được Bộ Tư lệnh Quân khu 3 tặng Bằng khen vì có thành tích xuất sắc trong thực hiện phong trào thi đua “Dân vận khéo” xây dựng “đơn vị Dân vận tốt”.
- 02 năm liền (2015 - 2016) được Bộ Tư lệnh Quân khu 3 và Chủ tịch UBND tỉnh tặng cờ thi đua xuất sắc…
- Năm 2021 đề nghị các cấp có thẩm quyền xem xét, trình Chủ tịch nước CHXHCN Việt Nam phong tặng danh hiệu đơn vị “Anh hùng LLVT nhân dân” cho nhân dân, cán bộ và LLVT thành phố Hưng Yên vì đã có thành tích đặc biệt xuất sắc trong kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược.